Stanowisko Rady Naczelnej Stowarzyszenia Ordynacka z 16.11.18. wobec ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Wielowymiarowa analiza przyjętej w dniu 20 lipca 2018 r.
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, skłania Radę Naczelną
Stowarzyszenia Ordynacka do włączenia się w debatę toczoną wokół zagadnień reformy
polskiej nauki. Stanowisko niniejsze wskazuje problematyczne aspekty ustawy,
które nie są zgodne zarówno z oczekiwaniami środowiska akademickiego, jak i
nauki w Polsce w ogóle.
Polska nauka i zasady funkcjonowanie ośrodków
akademickich wymagają zmian – raczej o charakterze ewolucyjnym – niż
rewolucyjnym. Od wielu lat jednym z najpoważniejszych problemów nauki jest jej
niedofinansowanie. Pracownicy akademiccy są przeciążeni dydaktyką i rosnącymi
obowiązkami administracyjno-biurokratycznymi.
Uchwalenie tej ustawy nie przyczynia się, w
naszej opinii, do rozwiązania żadnej z tych kwestii.
Chociaż przyjęta Ustawa zawiera wiele
potrzebnych w polskiej nauce rozwiązań w zakresie usprawnienia reguł pomocy
materialnej i gwarancji warunków studiowania (dyplomy w terminie,
przedstawiciele studentów w organach kolegialnych, lepsi dydaktycy, jasność
polityki uczelni w zakresie opłat), uregulowania statusu doktorantów i
zapewnienie im stypendiów naukowych, zmiana zasad zatrudnienia pracowników
naukowych), znajduje się w niej szereg rozwiązań niezasadnych i mogących
generować negatywne konsekwencje dla polskiej nauki.
1.Nasze wątpliwości budzą przede wszystkim
zapisy Ustawy dotyczące ustroju uczelni i zbyt rozbudowanych kompetencji
rektora, którego władza ma charakter niekontrolowany i nierównoważony przez
inne organy uczelni, co przeczy ogólnie przyjętym zasadom demokracji.
Centralizacja decyzji może przekładać się na wzrost zagrożenia konfliktami w
społecznościach akademickich.
2.Negatywnie oceniamy przeniesienie uprawnień
wydziałów uczelni do nadawania stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki, na
senaty uczelni, co może generować problemy kompetencyjne i wymagać daleko
idących zmian organizacyjnych.
3.Niepokoi nas brak rozporządzeń regulujących
szczegółowe zasady funkcjonowania nauki według nowych zasad, co generuje chaos
i brak możliwości przygotowania odpowiednich strategii rozwoju w uczelniach.
Jest to istotne w kontekście myślenia o kluczowej roli ewaluacji dyscyplin
naukowych, której efekt decydować ma o pozycji danego ośrodka oraz
możliwościach jego finansowania i rozwoju.
4.Nowy model ewaluacji podkreśla także rolę
jakości i ma z założenia wspierać doskonałość naukową rozumianą jako
uczestnictwo w globalnym dyskursie akademickim, co ze względu na duże różnice
wynikające z możliwości uprawiania samej nauki w gorszej sytuacji stawia nauki
humanistyczne, społeczne i ekonomiczne.
5.Zastrzeżenia budzi kształt oficjalnej
klasyfikacji dyscyplin naukowych, wzorowanej z założenia na podziale
wypracowanym przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
Aktualny podział dyscyplin jest jednak w swojej istocie różny od obowiązujących
zapisów OECD, co generować będzie problemy porównywalności osiągnięć w nowej
ewaluacji.
6.Negatywnie oceniamy zapisy ustawy dotyczące
likwidacji wydziałów uczelni w ich dotychczasowym kształcie (prawa i
obowiązki), co przedstawiane jest jako przykład poszerzania zakresu autonomii
uczelni. Zmiany w tym obszarze przekładać się mogą na efektywność realizacji
najważniejszych zadań, jakie jednostki te pełnią w zakresie kształcenia, czy
prowadzenia postępowań w sprawie stopni naukowych i tytułu naukowego oraz
ewaluacji działalności dydaktycznej i naukowej.
7.Szczególny niepokój naszego środowiska budzą
zapisy Ustawy regulujące rolę ośrodków regionalnych w systemie polskiej nauki.
Uczelnie regionalne z względu na swoją specyfikę nie będą w stanie spełnić
kryteriów wymaganych od uczelni badawczych, co przełoży się na to, że część z
nich utraci przynajmniej część uprawnień do nadawania stopni i możliwości
realizacji autonomii programowej. Duże uczelnie badawcze uzyskają stałą,
ustawowo gwarantowaną przewagę, co stwarza realną groźbę destabilizacji
finansów małych i średnich regionalnych uczelni akademickich. To z kolei stanie
się niemożliwą do pokonania barierą uniemożliwiającą uczelniom regionalnym
konkurowanie w zakresie poziomu badań oraz dydaktyki.
8.Wątpliwości budzi powiązanie praw do
prowadzenia studiów akademickich z uzyskiwaniem uprawnień z kategorią badawczą.
Przyjęta ustawa w naszej opinii może generować więc prawdopodobnie
nieodwracalne negatywne skutki dla Polski regionalnej, co zintensyfikuje
występowanie nierówności rozwojowych i cywilizacyjnych.
9.Negatywnie oceniamy regulacje w zakresie wieku
emerytalnego nauczyciela akademickiego – 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla
kobiet, jako przykład dyskryminacji kobiety naukowców.
W ocenie Rady Naczelnej Stowarzyszenia Ordynacka
przyjęta ustawa zawiera wiele rozwiązań szkodliwych dla nauki, które zamiast
poprawiać jej jakość spowodują intensyfikację dotąd obecnych problemów. Dlatego
Stowarzyszenie dołącza do środowisk, które do tej pory wyraziły swój brak
akceptacji dla kierunków zmian zasad funkcjonowania polskiej nauki i ośrodków
akademickich.